Wydarzeniem, które najbardziej wpłynęło na życie i działalność Instytutu w minionym roku była śmierć Ojca Rektora Hieronima Fokcińskiego SJ. Zmarł 30 lipca. Instytutem kierował od roku 1971. Requiescat in pace! 5 listopada w Poznaniu odbyło się spotkanie poświęcone jego postaci. Organizatorami byli: Stowarzyszenie Polonia-Italia, Komitet Historii Nauki i Techniki Polskiej Akademii Nauk oraz Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Decyzją Ojca Prowincjała Tomasza Ortmanna SJ z 13 września, pełniącym czasowo obowiązki rektora został niżej podpisany.
Miłym uznaniem dla prac Instytutu było przyznanie mu Dyplomu Uznania, który Andrzej Duda, Prezydent RP podpisał 28 sierpnia.
Oto najważniejsze wydarzenia i prace Instytutu:
1. Kilkudziesięciu badaczy przeprowadziło kwerendy korzystając z zasobów archiwalnych i bibliotecznych Instytutu tak w Rzymie, jak w Punkcie Konsultacyjnym w Warszawie. Od 28 listopada b.r., kierownictwo tego ostatniego przejęła mgr Anna Rzeźnicka, pracownik biblioteki PWTW Bobolanum. Wprowadzenie dokładnej rejestracji badaczy od stycznia 2019 r. pozwoli na precyzyjne określenie ich liczby w przyszłości.
W chwili obecnej, biblioteka Instytutu liczy ok. 50 tys. tomów. Ok. 31 tys. jest skatalogowanych w komputerze, pozostałe są wpisane do katalogu kartkowego. W tym roku do zasobów bibliotecznych włączono ok. 300 pozycji książkowych oraz kilkadziesiąt tytułów czasopism uzupełnianych na bieżąco. Te ostatnie, oraz czasopisma, które nie są uzupełniane, są skatalogowane w repertorium kartkowym.
2. Współpraca z następującymi instytucjami:
- Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych;
Wzorem lat ubiegłych, oddelegowani pracownicy przebywali w rzymskiej siedzibie Instytutu w okresie 28 czerwca – 13 lipca (1 osoba), 1-15 września (2 osoby) oraz 11-19 grudnia (1 osoba). Podjęte w tym czasie prace objęły oszacowanie całości zasobu archiwalnego Instytutu (ok. 115 mb., z czego zinwentaryzowanych jest 35 mb. stanowiących 30 zespołów archiwalnych; 7 zespołów jest zdygitalizowanych), przygotowanie materiałów do umieszczenia na stronie internetowej (zob. punkt 6 poniżej) oraz porządkowanie spuścizny Jerzego Langmana (zespół nr 21). - Instytut Pamięci Narodowej;
Pracownicy IPN przebywali w Rzymie w okresie 5-29 marca (2 osoby), 4-28 czerwca (2 osoby), 17 września – 12 października (2 osoby) oraz 5-30 listopada (2 osoby). Przedmiotem ich prac była dygitalizacja 361 jednostek archiwalnych z następujących zespołów: Spuścizna Karola Kleszczyńskiego (zespół nr 3), Towarzystwo Studiów Irańskich w Teheranie (zespół nr 4), Polska Rada Oświatowa w Libanie (zespół nr 5) oraz Instytut Polski w Bejrucie (zespół nr 6). Ponadto przygotowali do dalszej digitalizacji całość spuścizny Kleszczyńskiego, której skanowali planowane jest na przyszły rok. Oprócz tego, w dniach 24-27 kwietnia pracownicy krakowskiego oddziału IPN przejęli przechowywane w Instytucie materiały Sekcji Polskiej Radia Watykańskiego oraz polską wersję L’Osservatore Romano, które trafiły do archiwum IPN w Wieliczce. - Narodowe Archiwum Cyfrowe;
W odpowiedzi na zaproszenie Narodowego Archiwum Cyfrowego do uczestnictwa w portalu internetowym szukajwarchiach.pl, którego nowa wersja ma być uruchomiona w styczniu 2019 r., Instytut nawiązał kontakt z Dyrekcją NAC oraz zgłosił Redaktora Archiwum, który będzie sprawował tę funkcję.
3. Ryszard Plezia SJ wraz z niżej podpisanym kontynuowali kontrolę mikrofilmów. Na chwilę obecną, ich komputerowy wykaz liczy 5098 jednostek (1214 z nich zostało wyrzuconych jako nienadające się di użytku). 343 mikrofilmy są zdygitalizowane. Pozostało do sprawdzenia i wpisania na wspomnianą listę komputerową ok. 250-300 mikrofilmów w siedzibie rzymskiej oraz cała kolekcja przechowywana w Punkcie Konsultacyjnym w Warszawie.
4. W ramach praktyki archiwalnej (część programu studiów doktoranckich Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego), współpracownik Instytutu Kamil Hewelt SJ rozpoczął w grudniu prace nad uporządkowaniem korespondencji zmarłego Rektora Fokcińskiego.
5. Udział w sympozjach i konferencjach:
Z okazji 60-lecia Instytutu, w jego rzymskiej siedzibie odbyły się następujące konferencje i spotkania:
- 24 lutego: Prelekcja o XIX-wiecznym rzeźbiarzu Tomaszu Oskarze Sosnowskim (mgr Agata Rola-Bruni);
- 14 kwietnia: Odczyt o polskiej pielgrzymce przybyłej do Rzymu w 1888 roku z okazji jubileuszu 50-lecia kapłaństwa Leona XIII (mgr Agata Rola-Bruni);
- 8 września: Msza św. i spotkanie (przewodniczył Ojciec Ekonom Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego Grzegorz Bochenek SJ).W każdym ze wspomnianych wydarzeń uczestniczyło ok. 20 osób. Po dwóch pierwszych spotkaniach odbyły się też następujące wizyty uzupełniające program tych konferencji:
- 9 marca 10-osobowa grupa przyjaciół Instytutu odwiedziła Polski Papieski Instytut Kościelny (Via Pietro Cavallini 40), zaś 24 kwietnia udała się do Papieskiego Kolegium Polskiego (Piazza Remuria 2A) celem obejrzenia oryginalnych prac Sosnowskiego; obie wycieczki zorganizował i poprowadził brat Marcin Mosakowski CFCI;
- 15 kwietnia 12-osobowa grupa przyjaciół Instytutu uczestniczyła we Mszy św. w Bazylice San Lorenzo fuori le Mura, udając się potem pielgrzymim szlakiem z 1888 roku na cmentarz Campo Verano; grupę prowadziła mgr Agata Rola-Bruni.
1 sierpnia miało się odbyć spotkanie pt. „Jezuici w Powstaniu Warszawskim”. W planie było obejrzenie filmu „Masakra w klasztorze”, a słowo wstępne miał wygłosić o. Fokciński (wydaje się, że właśnie temu tematowi poświęcił ostatnie chwile swego życia).
Oprócz tych wszystkich jubileuszowych wydarzeń, Kamil Hewelt SJ wziął udział w XXIII Walnym Zjeździe Związku Polaków we Włoszech (Rzym, 10 marca) oraz w obradach 40. Sesji Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie (Paryż, 28 sierpnia – 1 września). Uczestniczył on ponadto w szkoleniu zorganizowanym przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych (Warszawa, 5-16 listopada).
6. Rozbudowywanie strony internetowej
Przy pomocy współpracowników Instytutu i technicznej asystencji Krzysztofa Nowaka SJ rozbudowano stronę internetową o zakładkę „Galeria” i uaktualniono informację. Ponadto podjęto prace nad przygotowaniem części zdygitalizowanego zasobu archiwalnego Instytutu do publikacji na tej stronie. Jako pierwszy zostanie tam zamieszczony zespół nr 2 „Ambasada RP przy Stolicy Apostolskiej”. Inne materiały archiwalne oraz publikacje Instytutu trafią na tę samą stronę później w miarę ich porządkowania i dygitalizacji.
Rzym, 1 stycznia 2019 r.
Robert Danieluk SJ