Zespół nr 34

Spuścizna Aleksandra Kołtońskiego

1902-1964 [1967]

Inwentarz

Opracowały: Lidia Potykanowicz-Suda, Mariola Szaleniec

Rzym 2003

Wstęp

Aleksander Kołtoński działacz kulturalny polsko-włoski, pisarz, chemik urodził się 21 maja 1882 r. w Dąbroszynie w pow. konińskim. Po ukończeniu szkoły realnej w Kaliszu studiował m.in. na Politechnice w Berlinie-Charlottenburgu, gdzie 1905 r. uzyskał dyplom inżyniera chemika, a w 1908 r. tytuł doktora nauk przyrodniczych. Pogłębiał także wiedzę z zakresu nauk przyrodniczych, artystycznych i literackich m.in. na uniwersytecie w Berlinie, Jenie, Gryfii. W 1908 r. wyjechał do Włoch, gdzie z przerwami przebywał ponad pół wieku. W latach 1909-1918 pracował na stanowiskach kierowniczych we włoskich fabrykach chemicznych. Wówczas też współpracował z redakcją „Rivista Enciclopedica Contemporanea”. Ogłaszał także artykuły z dziedziny chemii i nauk pokrewnych w czasopismach polskich. Ponadto pisał korespondencję z Włoch do warszawskiej „Nowej Gazety” i do dodatku literackiego „Gazety Kaliskiej”. Jednocześnie w kołach Polonii włoskiej oraz we włoskich kołach rządowych prowadził agitację polityczną na rzecz niepodległości Polski. Po 1918 r. wrócił do kraju i objął stanowisko naczelnika wydziału w Ministerstwie Spraw Wojskowych. Wraz z Władysławem Tyszkiewiczem założył w Warszawie Towarzystwo Italo-Polskie, w ramach którego prowadził ożywioną działalność kulturalną. W 1922 r. wrócił do Włoch gdzie przez wiele lat jako publicysta i dziennikarz propagował kulturę polską we Włoszech i włoską w Polsce. Był stałym korespondentem licznych pism polskich, włoskich i szwajcarskich. W czasie II wojny światowej pracował w dziale propagandy antyniemieckiej przy ambasadzie polskiej w Wiecznym Mieście. Po jej likwidacji w 1940 r. uczył w tajnej polskiej szkole, pracował w Polskim Czerwonym Krzyżu i Bibliotece Stacji Polskiej Akademii Umiejętności w Rzymie. W 1945 r. był jednym z organizatorów ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Rzymie i jej pracownikiem do 1950 r. Spuścizna pisarska Kołtońskiego wynosi ok. 520 pozycji i obejmuje bardzo duży krąg zagadnień. Gros jego publikacji wiąże się z kwestią przybliżenia Włochom Polski. Ponadto zajmował się krytyką artystyczną i literacką. Żywo interesował się też nowymi prądami sztuki a szczególnie futuryzmem, o którym jako jeden z pierwszych informował polską opinię literacką. Był autorem 7 dramatów. Zajmował się także popularyzacją światowej literatury i dokonał licznych tłumaczeń. Za zasługi położone na polu zbliżenia kultury Polski i Włoch otrzymał od Międzynarodowej Akademii Nauki, Literatury i Sztuki „Artis Templum” dyplom honoris causa i Złoty Medal. Zmarł w Warszawie 13 września 1964 r.

***

W Papieskim Instytucie Studiów Kościelnych znajduje się fragment spuścizny Aleksandra Kołtońskiego. Dotyczy ona głównie jego działalności literackiej, kulturalnej w okresie międzywojennym. Materiały spuścizny zostały ułożone przez aktotwórcę tematycznie. Zachowały się także częściowo oryginalne teczki oraz sygnatury nadane . W związku z tym, iż nie można było jednak odtworzyć idealnie układu nadanego przez Kołtońskiego, po rozłożeniu całości spuścizny dokonano segregacji wstępnej zgromadzonych archiwaliów oraz ustalono układ wewnątrz zespołu archiwalnego przyjmując – w ogólnym założeniu – sposób porządkowania zgodny z „Wytycznymi Archiwum Polskiej Akademii Nauk opracowania spuścizn archiwalnych po uczonych”. Gros materiałów zostało zakwalifikowanych do pierwszej grupy rzeczowej, tj. prace twórcy spuścizny (artykuły, opracowania, referaty, prace literackie, tłumaczenia z języków obcych) oraz materiały warsztatowe (zapiski, odpisy, fotografie, wycinki prasowe, foldery, broszury, pocztówki, etc.) Niewielka ilość zachowanych archiwaliów dotyczyła działalności twórcy spuścizny (udział w uroczystościach polsko-włoskich, wydarzeniach kulturalnych we Włoszech, praca w towarzystwach, w ambasadzie polskiej). Dodatkowo wydzielono skromnie zachowaną korespondencję Wyodrębniono także nieliczną grupę materiałów biograficznych twórcy spuścizny oraz informacje o rodzinie. Całość archiwaliów usystematyzowano wg układu rzeczowego, ujęto w odrębne jednostki archiwalne i nadano wewnątrz teczek układ chronologiczny. Tak uporządkowane materiały archiwalne umieszczono w teczkach bezkwasowych, które opisano, a następnie zapakowano w pudła bezkwasowe. W trakcie porządkowania akt wybrakowano ok. 0,30 mb. dubletów, kopii. Opracowany zespół liczy  312 j.a., co stanowi 3,6 mb.  akt i obejmuje on lata 1902 – 1964 [1967]. Występujące w zespole posteriora dotyczą wspomnienia o aktotwórcy.

Lidia Potykanowicz-Suda

Bibliografia:

Biliński B., Polska Stacja Naukowa PAN’u i polskie tradycje naukowe w Rzymie, „Nauka Polska”1963, z. 43.

Robótka H., Opracowanie i opis archiwaliów, Toruń 2010.

Wytyczne Archiwum Polskiej Akademii Nauk opracowania spuścizn archiwalnych po uczonych, oprac. H. Dymnicka-Wołoszyńska, Z. Kolankowski, Warszawa 1990.

Zglińska K., Kołtoński Aleksander [w:] Polski słownik biograficzny, t. 13, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967-1968.

 Ogólna liczba pozycji: 312