Ostatnia rzymska siedziba Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych

Organizowany w Rzymie od 1958 roku przez Eugeniusza Reczka SJ, z ramienia bł. ks. kard. Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski, Instytut Studiów Kościelnych (od grudnia 1970 r. „Papieski”) początkowo mieścił się w skromnym zakonnym pokoju pierwszego dyrektora. Dopiero dzięki wstępnej umowie z grudnia 1962 roku jezuici z prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego podjęli się zorganizowania stałej placówki w Rzymie. Ksiądz Prymas natomiast zapewnił pomoc w staraniach o lokal i środki finansowe. W ten sposób, w kwietniu 1963 roku Instytut doczekał się pierwszej własnej siedziby. Było to kilka pomieszczeń wynajmowanych w domu Zgromadzenia Sióstr św. Józefa z Cluny przy via Mecenate 37. Po ponad dziesięciu latach, dzięki zabiegom Księdza Prymasa, papież św. Paweł VI udostępnił Instytutowi część budynku należącego do Stolicy Apostolskiej przy Piazza Benedetto Cairoli 117. Z dniem 1 marca 1974 roku PISK rozpoczął swoją działalność w tej nowej siedzibie położonej w centrum starożytnego Rzymu i pod tym adresem pozostawał przez następnych 50 lat. W listopadzie 2024 roku przeniósł się do warszawskiego Kolegium Bobolanum przy ul. Rakowieckiej 61, gdzie od 1976 roku działał jego Punkt Konsultacyjny. Teraz przed Instytutem nowy czas i nowe wyzwania…

A tymczasem zapraszamy na sentymentalny spacer po jego ostatniej rzymskiej siedzibie. Budynek przy Piazza Benedetto Cairoli 117, usytuowany w pięknej zielonej scenerii, złączony z kościołem pw. San Carlo ai Catinari, otwiera przed nami swoje podwoje. Wchodzimy i widzimy szeroki korytarz prowadzący do pomieszczeń przykościelnych. Po jego lewej stronie, naprzeciwko drewnianych dużych drzwi, piękna mozaika przedstawiająca Piusa XII jakby zaprasza nas do środka. Otwieramy więc drzwi i przekraczamy próg czytelni Instytutu. To tutaj przez dziesiątki lat użytkownicy przeglądali udostępniane archiwalia, a także korzystali z katalogu bibliotecznego, podręcznego księgozbioru i bieżących periodyków, zaś w pomieszczeniu obok było miejsce do przeglądania mikrofilmów. Potem przechodzimy do dużego magazynu bibliotecznego. Oczom naszym ukazują się trzy otwarte piętra z regałami zapełnionymi tysiącami książek. Na niektórych widzimy także sukcesywnie opracowywane materiały archiwalne PISK. Do wymienionych pomieszczeń prowadzi również wewnętrzny korytarz od głównego wejścia, użytkowany wspólnie z siostrami zakonnymi zajmującymi wyższe kondygnacje budynku. Z tego przejścia korzystali tylko jezuici, współpracownicy Instytutu oraz zaproszeni goście. Dalej klatką schodową ozdobioną częściowo zachowanym freskiem udajemy się na pierwsze piętro i widzimy pomieszczenia oraz korytarze zastawione szafami z katalogami poloników i zbiorem mikrofilmów – owoc ponad 60-letniej pracy tej placówki. Następnie wchodzimy do pomieszczenia, gdzie na pólkach stoją kolorowe segregatory (są także na szafach w korytarzach) wypełnione dokumentacją. To wizualny obraz układu dokumentacji w archiwum bieżącym Instytutu opracowany przez o. Reczka, w którym każdy kolor był przyporządkowany danej grupie akt (klasyfikacja archiwalna: kolor żółty – Auctoritates ecclesiasticae et civiles; kolor zielony – Forma iuridica Instituti; kolor czerwony – Administratio Instituti; kolor granatowy – Activitas Instituti; górne pudełka czerwone – Varia et transitoria). Ułatwiał on przechowywanie, ewidencjonowanie oraz późniejsze odnajdywanie dokumentacji. Dzisiaj to zasób historyczny PISK. Dalej dostrzegamy przejście do pomieszczeń wspólnoty jezuitów. Spacer kończymy w kaplicy domowej PISK poświęconej przez bł. kard. Wyszyńskiego 20 października 1974 roku dziękując Opatrzności Bożej za to dzieło.

Wybór zdjęć pochodzących z lat 2019-2024 i opracowanie: dr Lidia Potykanowicz-Suda

Autorzy zdjęć: Mikołaj Cempla, dr Robert Danieluk SJ, Henryk Droździel SJ