Zespół nr 27

Kompania żołnierzy polskich w Algierii

1941-1942

Inwentarz

Opracował Rafał Górny

 Rzym 2017

Wstęp

Druga wojna światowa wywołała olbrzymie fale migracji ludności w tym uchodźstwa wojskowego i cywilnego. Mieszkańcy terenów II Rzeczypospolitej przemieszczali się na wszystkie kontynenty, poza Antarktydą, w tym również do Afryki Północnej. Polacy trafiali tam różnymi drogami, m.in. w wyniku następstwa przegranej przez Francję wojny z Niemcami w 1940 r. Do wybrzeży Afryki  na statkach francuskich docierali polscy żołnierze, którzy znajdowali się w portach śródziemnomorskich. Później przybywali także ci, którzy po kapitulacji Francji kierowali się do Wielkiej Brytanii i zostali internowani przez rząd Vichy. Głównym miejscem ich koncentracji były tereny Algierii. W Saidzie (północno-wschodnia Algieria) pierwsi Polacy pojawili się 14 lutego 1941 r. Przyjechali oni z więzienia w Al-Barwakijja (prowincja Al-Midijja w Algierii), „gdzie obchodzono się z nimi źle, a nawet bito i kopano”. Potem przybywały kolejne, coraz bardziej liczne grupy zdemobilizowanych żołnierzy polskich ewakuowanych z Francji do Afryki Północnej. Utworzono z nich polską kompanię, podzieloną na trzy plutony i zakwaterowaną w koszarach Legii Cudzoziemskiej. Jej dowódcą został najpierw w zastępstwie ppor. Zdzisław Raczyński, a następnie por. Jerzy Piątkowski. Szefem kompanii został st. sierż. Rudolf Benal. Tuż po utworzeniu kompanii, jej dowódca polecił najprawdopodobniej  plutonowemu Józefowi Łukawskiemu prowadzenie kroniki, którą w 1942 r. powierzono polskiemu konsulowi, hr. Emerykowi Hutten-Czapskiemu, odwiedzającemu żołnierzy w ramach działalności dyplomatycznej w Algierii.

***

Akta związane z kompanią żołnierzy polskich w Algierii do zasobu Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych zostały przekazane przez hr. Emeryka Hutten-Czapskiego. Stanowią one jedynie szczątek zespołu, w związku z tym podczas opracowania niemożliwe było odtworzenie układu kancelaryjnego, dlatego też zastosowano układ logiczny-wyrozumowany. Na początku umieszczono kronikę, złożoną z trzech części, która z niezwykłą skrupulatnością dokumentuje i opisuje życie codzienne polskich żołnierzy, a dołączone liczne fotografie ilustrują dodatkowo ich sytuację. Następnie umiejscowiono rozkazy dzienne dowódcy kompanii, zeszyt kontrolny oficera inspekcyjnego, raporty składane podczas apelu i przepustki. Podczas opracowania nie przeprowadzono brakowania akt. Opracowany zespół liczy 14 jednostek archiwalnych, co stanowi 0,12 mb. akt, obejmujących lata 1941-1942.

Rafał Górny

Bibliografia:

Źródła

Papieski Instytut Studiów Kościelnych, Zespół nr 27: Kompania żołnierzy polskich w Algierii, sygn. 1-5.

Opracowania

Bielak M., Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii i Afryki Północnej w latach 1940-1941, [w] Letnia szkoła historii najnowszej 2008, red. M. Bielak, Ł. Kamiński, Warszawa 2009, s.  13-19.

Knopek J., Specyfika polskiego uchodźctwa cywilnego i wojskowego do Afryki Północnej w okresie II wojny światowej, „Krakowskie Studia Małopolskie”, 8, 2004, s. 35-62.

Robótka H., Opracowanie i opis archiwaliów, Toruń 2010.

Ogólna liczba pozycji: 14