Rok ten naznaczyła najpierw, dość niespodziewana śmierć, najstarszej współpracowniczki ś.p. Krystyny Sadowskiej (26 III); krótkie wspomnienie zamieszczono w LVI Roczniku PTNO s. 22-25. W listopadzie (17 XI), odeszła do wieczności, ś.p. Teresa Zdziech, druga osoba z podstawowego zespołu, który dał początek i dzięki którego ofiarnej i bezinteresownej pracy Instytut powstał, przetrwał trudne momenty i się rozwinął. Z kolei, dzień wcześniej nadeszła kolejna wiadomości o śmierci, Ireny Iżyckiej z Krakowa, należącej do szerszej grupy osób wspierających, w różnorodnej formie, prowadzone w Rzymie prace. Aktualnie z braku wystarczającego, stałego personelu, Instytut korzysta z doraźnej pomocy różnych osób: stypendystów, a także zgłaszających się stażystów. Ks. Ryszard Plezia SJ, zastępca dyrektora Instytutu, wykonuje korektę katalogowanych druków, selekcjonuje pozycje podarowane Bibliotece i nadal prowadzi dział administracyjny. Z rąk prezydenta Rzeczypospolitej, Bronisława Komorowskiego, dyrektor Instytutu otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne osiągnięcia w pracy naukowo-badawczej i za zasługi w działalności edytorskiej i polonijnej”.

Dział archiwalny.

Kwerendy archiwalne, rejestracja, wstępne opracowanie odszukanej dokumentacji, konsultacje i możliwie szybkie jej udostępnianie zainteresowanym ośrodkom oraz indywidualnym badaczom, stanowi nadal główny cel i zadanie Instytutu.

1. A)   W roku sprawozdawczym główny wysiłek był skierowany na pełniejsze opracowanie już zgromadzonych materiałów oraz sprawniejsze ich udostępnianie. W ramach tych prac zostały sporządzone przez dr Mikołaja Pukiańca oraz mgr Annę Grzywa, następujące, dość szczegółowe inwentarze lub wykazy:

• Kolekcji materiałów dotyczących Millennium chrześcijaństwa w Polsce, liczącej około 2.50 mb. akt. Ponadto sporządzono oddzielne wykazy afiszy i plakatów o tej treści oraz fotografii z obchodów w Polsce oraz w Rzymie ( cztery albumy)
• Zbiór wycinków i dokumentów życia społecznego, ilustrujących prace duszpasterskie wśród Polonii, głównie włoskiej (kilka pudeł archiwalnych).
• Spis nagrań na taśmach magnetofonowych (258 sztuk), kaset video (78 sztuk), kaset magnetofonowych (65 sztuk), płyty CD/DVD (41 sztuk), płyty winilowe (132 sztuki). Do zbioru taśm magnetofonowych (253), włączono bogatą spuściznę korespondenta Wolnej Europy, Kazimierza Komły oraz ks. Józefa Warszawskiego SJ
• Kolekcja wycinków, drobnych druków i dépliant, o Papieżu Janie Pawle II: fotografii (34 j.a., formatu A 4); 56 j.a. ( formatu pocztówki); afiszy i plakatów (64 sztuk).
• Spuścizna organizatora naszego Instytutu, ks. Eugeniusza Reczka SJ, 20 j.a., liczących 8,8 mb
• Polskie Siły Zbrojne w czasie II wojny światowe (18 pudeł, 78 teczek)
• Spuścizna prałata Waleriana Meysztowicza. Radcy Prawnego Ambasady Rzeczypospolitej przy Stolicy Apostolskiej, 12 j.a.
• Kolekcja Emeryka Hutten Czapskiego z obozu byłych żołnierzy polskich w Algerii (13 j.a.).
• Zbiór dotyczący II Korpusu gen. Wł. Andersa, głównie z okresu walk i pobytu na terenie Włoch.
• Zebranie, opisanie i wstępne spisanie albumów pamiątkowych z wklejonymi fotografiami.
• Zestawienie wyników kwerendy w ASV Segreteria di Stato, Wiktora Gramatowskiego według lat, rubryk i numerów mikrofilmów w naszym Instytucie
• Ponadto ukończone zostało opracowywanie spuścizny aktowej Karola Kleszczyńskiego, działacza politycznego, społecznego, dziennikarza i wydawcy, w programie ”Zosia”, przez pracowniczki: Lidię Potykanowicz-Suda oraz Mariolę Szaleniec, skierowane przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. Uporządkowany zbiór liczy 502 j.a., co stanowi około 10,20 mb akt.
• Obie Panie przystąpiły, z kolei, do wstępnego uporządkowania zbiorów Towarzystwa Studiów Irańskich, następnie Instytutu Polskiego w Bejrucie oraz prywatnego zbioru prof. Kościałkowskiego, który je zebrał i opiekował się nimi przez lata.

Rozpoczęto porządkowanie materiałów aktowych, korespondencji, notatek, wyciągów ze źródeł, kartotek tematycznych, po ś. p. Krystynie Sadowskiej, pracowniczce Instytutu od pierwszych lat działalności Instytutu. Podobnie, zbioru dyrektora Instytutu. H. Fokcinskiego SJ, z okresu jego pracy w Kongregacji spraw kanonizacyjnych.

1. B) Do zbiorów Instytutu włączono:

• fotokopie z ważniejszej dokumentacji polskich spraw kanonizacyjnych po II wojnie światowej, liczących blisko 1,1 m.b. Oryginały zostały przekazane do Archiwum Metropolitalnego w Warszawie oraz Muzeum Jana Pawła II i kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
• Z dotychczasowych kwerend w Archiwum Secretum Vaticanum, z Fondo Archivio Concistoriale, Processus Consistorialis zamówiono na CD vol. 270-298.

 

1. C)   Kontynuowano skanowanie taśm mikrofilmowych w kraju, w oparciu o zbiór przekazany do Punktu Konsultacyjnego w Warszawie. Kolejno będą objęte pracami taśmy chwilowo pozostające tylko w ośrodku rzymskim. Digitalizację rozpoczęto od taśm krótszych do 120 okienek pozyskanych z archiwów Stolicy Apostolskiej.
2. D)   Od prefekta Archivio Secreto Vaticano, abp. Sergio B. Pagano, uzyskano zgodę na wykorzystanie ich wzoru do opracowania bibliografii polskich dokumentów znajdujących się w zbiorach watykańskich. Pierwszy tom p.t. Bibliografia źródeł watykańskich cytowanych w polskich periodykach 1946-1990, ukazał się nakładem naszego Instytutu w 2000 roku. Przygotowania z kolejnych lat, w ramach prac Punktu Konsultacyjnego (filii Instytutu w Warszawie), prowadzili ks. Wiktor Gramatowski SJ oraz Anna Łaska.
3. E)   Dzięki sfinansowaniu przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych specjalnych opakowań bezkwasowych, trwają prace nad zabezpieczeniem fotografii, oraz materiałów aktowych, czasopism polonijnych z okresu międzywojennego i drugiej wojny światowej (do 1950 r.), a zwłaszcza cenniejszych spuścizn i kolekcji.
4. F) Do Archiwum Metropolitalnego w Warszawie, a częściowo i Muzeum Papieża Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego przekazano znaczne objętościowo materiały zbierane, głównie po II wojnie światowej, do polskich spraw beatyfikacyjnych prowadzonych w watykańskiej Kongregacji spraw kanonizacyjnych. Pierwszą osobą skierowaną do tych spraw był ks. Piotr Naruszewicz. Kolejno, opiekę przejmowali biskupi: Józef Gawlina, Władysław Rubin, Szczepan Wesoły, a prace prowadzili Michał Machejek OCD (Postulator Generalny 1974-1984), Jerzy Mrówczyński CR (1984-1998). Do tego podstawowego zbioru dołączono gros dokumentacji z okresu pełnienia funkcji relatora przez dyrektora Instytutu, w latach 1992-2010)

 

1. G)   W dalszym ciągu są do odnotowania poszukiwania w naszych zbiorach materiałów do prowadzenia spraw beatyfikacyjnych, oraz liczne konsultacje, którymi służy dyrektor Instytutu, wieloletni pracownik Kongregacji spraw kanonizacyjnych.

Z innych materiałów, będących przedmiotem częstszych konsultacji były akta Ambasady Rzeczypospolitej przy Stolicy Apostolskiej, materiały do dziejów Armii Polskiej na Wschodzie ( m.in. z Towarzystwa Studiów Irańskich, Instytutu Polskiego w Bejrucie, prywatnych zbiorów prof. Stanisława Kościałkowskiego), a zwłaszcza II Korpusu gen. Wł. Andersa.

 

Dział biblioteczny

 

Pracownik Biblioteki Narodowej, Zakładu Starych druków, Krzysztof Soliński, zrewidował dotychczasowy inwentarz starych druków naszego Instytutu i uzupełnił o pozycje dotychczas nieopracowane. Obecnie, zbiór w ośrodku rzymskim liczy 247 opisów.

Staraniem Biblioteki Narodowej ukazał się w serii: Polonika XVI-XVII wieku w bibliotekach rzymskich tom trzeci pt. Katalog poloników w Biblioteca Universitaria Alessandrina. Dzieje tej biblioteki są nierozłącznie związane z historią Università degli Studi di Roma „La Sapienza”– najstarszego z czterech rzymskich uniwersytetów, a obecnie jednej z największych pod względem liczby studentów uczelni na świecie. Założony przez papieża Bonifacego VIII w 1303 roku. Katalog obejmuje 429 pozycji, spośród których niemal połowę stanowią polonika wydane we Włoszech. Należy podkreślić, że Katalog Alessandriny zawiera 196 druków nienotowanych przez bibliografię Estreicherów. Seria ukazuje się w ramach porozumienia, podpisanego w 1988 r., między Biblioteką Narodowa w Warszawie, a Fondazione Romana Marchesa J.S. Umiastowska, reprezentowaną przez prezesa Stanisława Morawskiego, oraz Pontificio Istituto di Studi Ecclesiastici, reprezentowanym przez jego dyrektora ks. dr. H. Fokcinskiego SJ.

Pracownik Zakładu Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów, Dorota Maciejuk, przez dwa tygodnie, wybierała publikacje z przedwojennej biblioteki Ambasady Rzeczypospolitej przy Kwirynale oraz z naszych dubletów i pozycji zbędnych. W sumie przekazano Bibliotece Narodowej pięć dużych kartonów książek i broszur.

Kontynuowano wysyłkę, dalszych, około trzydziestu kartonów, książek broszur do Muzeum Papieża Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Warszawie.

Dla Biblioteki Wydziału Teologicznego w Warszawie – Collegium Bobolanum, przygotowano do wysyłki następnych 5 kartonów Positiones, materiały, przygotowane i drukowane w watykańskiej Kongregacji spraw kanonizacyjnych w ramach procedury starań o beatyfikacje polskich kandydatów do chwały ołtarzy.

W ramach współpracy z Fundacją Umiastowskiej, kierowaną przez Stanisław Morawskiego przekazano dalsze pozycje książkowe i numery czasopism drukowanych przez II Korpus gen. Andersa w czasie walk i pobytu we Włoszech. Wejdą one do przygotowywanej bibliografii publikacji polskich we Włoszech.

Do zbiorów nadal napływają książki, broszury i czasopisma w ramach wymiany międzybibliotecznej, oraz przekazywane przez instytucje, organizacje, uczelnie i stowarzyszenia – głównie z kraju, a także od wielu osób prywatnych. Znaczniejsze dary otrzymał w tym roku Instytut od Biblioteki Katolickiego Uniwersytetu w Lublinie, polskiej sekcji Radia watykańskiego, don Carmelo, wielkiego od lat, przyjaciela Polski i Polaków.

Do komputerowej bazy danych wprowadzono w bieżącym roku 890 opisów książek.

Do odnotowania jest seria artykułów, w dwutygodniku ukazującym się we Włoszech – Nasz świat, o Solidarności, a następnie o Powstaniu warszawskim przez dziennikarkę i działaczkę społeczną, Agatę Rola-Bruni, w oparciu o prasę polonijną zebraną w naszych zbiorach.

 

Publikacje pracowników Instytutu

 

W roku sprawozdawczym ukazały się następujące publikacje dyrektora Instytutu:

 

• Działalność Ambasady Rzeczypospolitej przy Stolicy Apostolskiej w okresie II wojny światowej.”Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego”. Nr 3(29) 20014 s.315-322.
• Polski Kościół i jego inicjatywy we Włoszech w XX wieku. W: Polacy we Włoszech. Historia, współczesność, zmiany. Kraków 2014 s. 83-98.
• Sprawozdanie z działalności za rok 2013. Papieski Instytut Studiów Kościelnych w Rzymie. „LVI Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie”. London 2014, R 2012/2013 s. 227-235.
• Odeszła osoba, która tworzyła Instytut. Wspomnienia o Krystynie Sadowskiej.”LVI Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie”. London 2014, R 2012/2013 s.22-25. – Tenże „Polonia Włoska. Biuletyn Informacyjny” R. 19(70/73) 2014 s. 52-53.
• Ukazywanie i budowanie wspólnoty – beatyfikacja uroczystym aktem Kościoła. W: Pomóc korzystać z dobroci Boga: duchowość bł. Małgorzaty Łucji Szewczyk i jej dzieło. Kraków 2014 s. 137-145.
• Il retroscena di un libro commemorativo alleato sulla battaglia di Montecassino. W: Ricordare il 2° Corpo d’Armata polacco in Italia (1943-1946). Inter arma non silent Musae. Atti di convegno del 23’24 aprile 2013. Roma 2014 s. 339-345.

 

• O procesach beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych. Z Hieronimem Fokcinskim SJ., historykiem Kościoła, relatorem Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych rozmawia Józef Augustyn S.J.”Życie Duchowe”. Wiosna 78/2014 s. 122-131.

 

• Katalog Poloników w Biblioteca Universitaria Alessandrina. Biblioteka Narodowa, Fundacja Rzymska im. J.Z. Umiastowskiej, Papieski Instytut Studiów Kościelnych w Rzymie. Warszawa 2014.

 

• Jesień 2014 w Papieskim Instytucie Studiów Kościelnych w Rzymie, „Polonia Włoska, Biuletyn Informacyjny” R. 19(70-73)2014 s.64.

 

Ponadto złożono do druku:

 

• Polski Rzym w okresie pontyfikatu Jana Pawła II, dla redakcji „Polonia Włoska”
• Wiktor Gramatowski SJ (1928-2004) dla redakcji „Stowarzyszenie  Bibliotekarzy Polskich”.
• O kulcie relikwii, współpraca z redakcją w Krakowie.
• Polskie „Procesy informacyjne” przed prowizjami biskupów i opatów – do druku w serii wydawnictw Naczelnej Dyrekcji             Archiwów Polskich. Za znaczną pomoc finansowa na ten cel pragnę serdecznie podziękować Fundacji Lanckorońskich z Brzezia.
• Zbiory Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych w Rzymie w badaniach       nad polską emigracją we Włoszech po 1939            Referat wygłoszony na międzynarodowej konferencji naukowej organizowanej przez Instytut Pamięci Narodowej,             Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych w Warszawie oraz Archiwum Akt Nowych: Archiwalia do dziejów polskiej emigracji politycznej z lat 1939-1990.
• Sprawozdanie z działalności Instytutu za rok 2013, na Sesję Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na
• Materiały do dziejów II Korpusu gen. Wł. Andersa w Papieskim Instytucie Studiów Kościelnych w Rzymie. Referat przygotowany na wyżej wspomnianą Sesję MAB.

 

 

Udział w sympozjach, naradach, spotkaniach.

Pracownicy Instytutu uczestniczyli m. in. w następujących konferencjach i sympozjach:

• Rzym 29.01 2014 Udział w uroczystości Dekoracji współpracowników Bibliografii Jana Pawła II, w Domu Polskim J. P. II
• 03. 2014   Wilkowice. Przemówienia na uroczystościach pogrzebowych ś.p. Krystyny Sadowskiej, pracowniczki Instytutu w latach 1963 – 2014.
• Kraków 30.03. 201: Narada z Diecezjalną Komisją historyczną w sprawie procedury beatyfikacyjnej ks. Piotra Skargi SJ i kard. Adama Kozłowieckiego SJ.
• Rzym 03.04. 2014: Narada w Ambasadzie Rzeczpospolitej przy Stolicy Apostolskiej w sprawie archiwum ambasadora Kazimierza Papee.
• Rzym 03.04.2014: Konferencja w sprawie usprawnienia współpracy z Polską Akademią Umiejętności w Krakowie.
• Bydgoszcz 07.05. 2014   Konferencja „Internet w kulturze – kultura w Internecie, VI Międzynarodowa konferencja o etyce w mediach”. Odczyt: „Wolność a kultura Internetu” wygłosił ks. Leszek Rynkiewicz SJ.
• 05. 2014 Prezentacja publikacji: Ricordare il 2° Corpo d’Armata polacco in Italia (1943-1946) – ks. Hieronim Fokcinski SJ
• Oświęcim 07.06. 2014: Sympozjum naukowe „Duchowość bł. Małgorzaty Łucji Szewczyk i jej dzieło realizowane przez Zgromadzenie Córek Matki Bożej Bolesnej (Siostry serafitki). Dyrektor Instytutu wygłosił referat: Etapy procesu beatyfikacyjnego bł. Małgorzaty Łucji Szewczyk. Beatyfikacja uroczystym aktem Kościoła.
• Kraków 08.06.2014 Konferencja dyrektora Instytutu, u sióstr Prezentek dla grupy seminarzystów diecezji sandomierskiej o strukturze i działalności Kongregacji do spraw kanonizacyjnych.
• Rzeszów 09.06.2014 Matka Zofia Czeska, założycielka Zgromadzenia sióstr Prezentek prekursorem szkół żeńskich w Polsce. – ks. H. Fokcinski SJ.
• Rzym 17-21. IX 2014 XXXVI Sesja Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie. Instytut był jednym ze współorganizatorów zjazdu i przygotował okolicznościową wystawę pt.” II Korpus gen. Wł. Andersa. Historia i pamięć”. H. Fokcinski oprócz prezentacji wystawy przygotował referat: Materiały do dziejów 2-go Korpusu gen. Wł. Andersa w zbiorach Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych w Rzymie. Z okazji zapoznania uczestników Konferencji z nowo otwartym Muzeum o walkach II Korpusu gen. Wł. Andersa, odprawił na cmentarzu Monte Cassino mszę św. i wygłosił homilię. W czasie przejazdu autobusem z Rzymu, przedstawił wielkość zmagań polskiego żołnierza w walkach na terenie Włoch, jako wprowadzenie do dwóch nagrań utrwalonych na DVD.
• Rzym 27.11. 2014 Udział w sympozjum: ”Solidali con Solidarność” zorganizowanym przez włoskie Związki Zawodowe CISL i Ambasadę polską w Rzymie.
• Warszawa, 03-05.2014 Międzynarodowa Konferencja naukowa „Archiwalia do dziejów polskiej emigracji politycznej z lat 1939-1990”. W Konferencji brał udział dyrektor Instytutu, wygłaszając referat na temat: Zbiory Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych w Rzymie w badaniach nad polska emigracją we Włoszech po 1945 roku.
• Uczestniczył w imprezach organizowanych przez ośrodki polskie (często biorąc udział w dyskusjach): Duszpasterstwo polskie przy Botteghe Oscure, Stację Polskiej Akademii Nauk w Rzymie, Instytut Polski w Rzymie, Fundację im. Z. Umiastowskiej i Ambasadę Rzeczypospolitej Polskiej względnie przy Stolicy Apostolskiej oraz niektórych organizowanych przez instytucje nie polskie.

 

Wykłady, wywiady

 

Podobnie jak w latach ubiegłych, dyrektor Instytutu kontynuował wykłady na Fakultecie Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Gregoriańskiego, z zakresu spraw kanonizacyjnych.

Oprócz dwóch krótszych wywiadów o powstaniu i działalności Instytutu, dalsze dotyczyły osoby papieża Jana Pawła II – A. Zapotoczny, Kraków; Stanisław Karnacewicz, redaktor Polskiej Agencji Prasowej. W Polsce do audycji radiowych o kulcie relikwii, o błogosławionej Zofii Czeszce.

Dłuższe konsultacje i udostępnianie materiałów

 

Ważną formą działalności Instytutu, podobnie jak w latach ubiegłych, były konsultacje, niektóre trwające do kilku dni, a niekiedy, powtarzanych, i trwających przez dłuższy czas.

Do tych ostatnich należała przede wszystkim stała opieka – na prośbę prowadzącego promotora z Uniwersytetu Gregoriańskiego, nad opracowaniem tematu o kulcie publicznym świętych i błogosławionych na przestrzeni wieków.      Podobnie, dyrektor prowadził nadal przygotowania do jednej sprawy polskiej w ramach starań o beatyfikację. Ponadto służył pomocą w kilkunastu sprawach, które prowadził w czasie zatrudnienia w Kongregacji od spraw kanonizacyjnych, które wymagały jeszcze dalszych poszukiwań archiwalnych , względnie dopracowania analiz.

Bardzo intensywna współpraca miała miejsce z dziennikarką związaną z dwutygodnikiem polonijnym we Włoszech „Nasz Świat”. Na podstawie materiałów bibliotecznych i archiwalnych, opracowała kilka serii tematycznych: Pierwsza wojna światowa, Powstanie Warszawskie, Monte Cassino i II Korpus gen. Władysława Andersa, obchody Bożego Narodzenia w II Korpusie.

Z Innych ważniejszych konsultacji, trwających niekiedy po parę dni, wraz z przekazaniem reprodukcji poszukiwanych materiałów, można wymienić: 16 I w sprawie materiałów o instytucjach polskich w Rzymie non profit; – 17 II o Szkole Polskiej w Rzymie w czasach II wojny światowej; – 10 III – ks. Boronas z Litwy na temat chrystianizacji Litwy; 12 III – informacje o pomnikach wokół Monte Cassino; 9 IV arcybiskup Sz. Wesoły na temat wymiany listów miedzy episkopatami Polski i Niemiec; 20 III- o materiałach do biografii arcybiskupa B. Kominka; 10 VI w Krakowie z dziekanem Wydziału Historii na temat dziejów Hospicjum i Kościoła św. Stanisława biskupa w Rzymie; 21 VII doc. Jarosław Robiński z KUL przeglądał pudła spuścizny Stronnictwa Pracy i Unii Chrześcijańskiej, fotografując znaczna część materiałów; – 9 VIII odszukiwanie i przekazanie skanów do filmu o arcybiskupie Józefie Gawlinie; – 24 IX kustosz Muzeum Narodowego w Warszawie , kwerenda Henryku Siemiradzkim; – 27 IX poszukiwania w archiwum ambasadora K. Papée materiałów do cmentarzy polskich we Włoszech przed i po II wojnie światowej; – 2 X dobór materiałów o arcybiskupie Szczepanie Wesołym; -1 XII w Warszawie o materiałach do działalności Józefa Warszawskiego sj.

W związku z zapowiedzianym przyjazdem ekipy Instytutu Pamięci Narodowej, podejmującej temat obchodów, na emigracji: Millennium Chrześcijaństwa w Polsce Instytut prowadził szerokie poszukiwania poza własnymi zbiorami, ale, przede wszystkim, konieczne okazało się rozpoznanie archiwaliów w wielu posiadanych spuściznach i kolekcjach zawierających materiały do powyższego tematu. Ostatecznie, przyjazd odłożono do następnego roku.

 

 

Współpraca z instytucjami w kraju i za granicą.

 

Kontynuowano dotychczasowe formy współpracy nawiązane w przeszłości, ale doszły także nowe kontakty, częściowo wspomniane już wcześniej z uwagi na nowe zaplanowane prace. Przede wszystkim zaszła konieczność zabezpieczenia kilku milionów klatek taśm mikrofilmowych przez ich zeskanowanie i pełną digitalizację. Po licznych konsultacjach z wieloma ośrodkami jak: Głównym Urzędem Cyfryzacji, Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych, Archiwum Akt Nowych, Biblioteką Narodową, przy wydatnym zaangażowaniu Instytutu Pamięci Narodowej na ukończeniu jest już opracowanie programu uwzględniającego specyficzne cechy archiwaliów watykańskich.

Duża pomocą przy inwentaryzacji spuścizn i kolekcji służyła stażystka Anna Grzywa, doktorantka z Akademii Ignatianum w Krakowie, Wydział Filozoficzny, z kierunku Kulturoznawstwo, oraz dr Mikołaj Pukianiec z Poznania.

W ramach wznowionych prac nad kontynuacją bibliografii publikacji polskich opartych na zbiorach watykańskich, odnośne projekty i uzgodnienia prowadzono z Archiwum Watykańskim i Biblioteką Watykańską.. Zaangażowani w prace byli: Ryszard Plezia SJ oraz Lech Rynkiewicz SJ. Pierwszy tom pod tytułem: Bibliografia źródeł watykańskich cytowanych w polskich periodykach 1946-1990 ukazał się nakładem Papieski Instytut Studiów Kościelnych Rzym-Warszawa 2000 s..XXVII + 271

Z Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych i w tym roku dwie pracowniczki: Lidia Potykanowicz-Suda z Archiwum Państwowego w Gdańsku oraz Mariola Szaleniec z Archiwum Narodowego w Krakowie, dokończyły opracowywanie spuścizny aktowej Karola Kleszczyńskiego, a następnie przeszły do wyodrębnienia i grupowania archiwaliów z Bliskiego Wschodu: Teheranu, Bejrutu. Z Naczelnej Dyrekcji otrzymaliśmy, i w tym roku, dalsze opakowania bezkwasowe do fotografii i dużych rozmiarów plakatów, afiszy, wykresów i map.

Z przyjazdem pracownika Biblioteki Narodowej w Warszawie, specjalisty z Zakładu Starych Druków, Krzysztofa Solińskiego, wznowione zostały kwerendy nad polonikami XV i XVI wieku w bibliotekach rzymskich. Podobnie po niewielkiej przerwie z tejże Biblioteki Narodowej pracownik z Zakładu Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów, Dorota Maciejuk, przejrzała dublety i pozycje zbędne w naszych zbiorach, pod kątem przydatności dla naszej największej zbiornicy narodowej w Warszawie.

Z zakresu hagiografii oraz dokumentacji źródłowej ze starań o polskie sprawy beatyfikacyjne, przekazano znaczne przesyłki do Muzeum Papieża Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego oraz Archiwum Metropolitalnego w Warszawie.

Nawiązano współpracę z nowo powstałą instytucją we Wrocławiu: Pamięć i Przyszłość. Są zainteresowani. Ośrodek, który od 2007 r. dokumentuje i popularyzuje najnowszą historię Wrocławia i Dolnego Śląska. Interesuje się świadectwami osób żyjących, ale także wszelkimi, innymi materiałami. Sięgając do źródeł kościelnych są zainteresowani przedstawicielami hierarchii, ale i wszelkimi przejawami życia religijnego. Z tego tytułu przeprowadzili szczegółową kwerendę m.in. w archiwum Ambasady Polskiej przy Stolicy Apostolskiej fotografując znaczną część dokumentacji.

Z ośrodków rzymskich na szczególne podkreślenie zasługuje szeroka współpraca z Fundacją im. J.Z. Umiastowskiej, na różnych polach działalności (wydawnictw, bibliografii poloników, publikacji biuletynu <Polonia Włoska> , w ramach działalności Związku Polaków we Włoszech).

Z okazji organizowania wystawy o wkładzie żołnierza polskiego w wyzwolenie Włoch w II wojnie światowej, ze znaczną pomocą przyszło Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne <Le Rondini>, a dzięki zaangażowaniu Agaty Roli-Bruni, nawiązany został kontakt Z Katolicką Szkołą w Rzymie oraz zdynamizowana została akcja opieki nad grobami polskimi na historycznym cmentarzu <Campo Verano>.

Oczywiście,  pragnę wyrazić serdeczną wdzięczność wszystkim instytucjom tak w kraju jak i za granicą , wymienionymi już wcześniej, i dalszymi, za stałą życzliwość i pomoc.

 

Punkt Informacyjny instytutu rzymskiego w Warszawie

 

Zadania Punktu znacznie wzrosły w związku z rozpoczętą akcją digitalizacji taśm mikrofilmowych, przesyłanych sukcesywnie, do tej utworzonej w 1975 r. filii Instytutu w Rzymie. Z reguły negatywy pozostawały zbiorze rzymskim, a do Warszawy były kierowane pozytywy. Z wielu racji, tak finansowych jak i technicznych, jednak nie całe zbiory z Cairoli, ani tym bardziej sporządzane katalogi i repertoria, znalazły się już na Rakowieckiej przy Wydziale Teologicznym Towarzystwa Jezusowego. Obecnie zachodzi potrzeba dokładnego ustalenia brakujących jeszcze materiałów, a następnie, po ich skanowaniu, przygotowania ich szczegółowych opisów, czyli metadanych. Znaczną pomocą służy dr Maria Chodyko, pracownik Archiwum Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego.

Z konieczności, na obecnym etapie, prace te wymagają pewnego rodzaju skontrum tym bardziej, że przez blisko dwadzieścia lat dosyłanie taśm można śmiało określić słowem – przemycanie. Pomimo obietnic władz państwowych, miały miejsce zatrzymania przy kontrolach celnych a część materiałów, w ogóle, nie dotarła do Punktu. Wysyłki różnymi „okazjami” powodowało pewien chaos i niezgodność w rejestracji prowadzonej w Rzymie i w Warszawie.

Zbierane i – w znacznej już mierze przygotowywane do druku materiały w Warszawie, do kontynuacji bibliografii polskich publikacji, w których zostały wykorzystane archiwalia watykańskie, zostaną w wersji elektronicznej opracowane w Rzymie. Podjął się tej pracy ks. dr Robert Danieluk SJ, z Archivio Romano Societatis Jesu.

Najważniejszym zadaniem Punktu Konsultacyjnego pozostaje nadal udostępnianie zbiorów taśm mikrofilmowych, posiadanej literatury specjalistycznej, konsultacje i pośredniczenie w różnych kwerendach z Instytutem w Rzymie. Wymiana samych e-maili, w tym roku, nie licząc innych form, wyniosła ponad 120.

Najczęściej zebrane archiwalia watykański są wykorzystywane do prac doktorskich i habilitacyjnych. Oczywiście korzystają także naukowcy z tytułami profesorskimi. Szczególnie intensywne kwerendy są prowadzone w ramach publikacji kolejnych tomów <Acta Nunziaturae Polonae>, Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Między innymi korzystali także pracownicy: z Muzeum Narodowego w Krakowie, Polskiego Słownika Biograficznego, Uniwersytetów: Jagiellońskiego w Krakowie, Poznańskiego, Warmińsko-Mazurskiego, Rzeszowskiego oraz najczęściej z samej Warszawy: Muzeum Narodowe, Instytutu Historii UW, Wydziału Historycznego UW, Zamku Królewskiego.

Oprócz Polaków z wyższych uczelni akademickich i różnych ośrodków naukowych, korzystali ze zbiorów Punktu także obcokrajowcy, głównie z dawnych terenów Związku Radzieckiego. Jest rzeczą oczywistą, że do Warszawy jest znacznie bliżej aniżeli do Rzymu. Ponadto nie bez znaczenia są koszta oraz ułatwienia językowe, oraz zgromadzona literatura fachowa tak samego Punktu jak i bogate zbiory Wydziału Teologicznego, mieszczące się w tym samym gmachu.